Кафедра тарихи

Суд тиббиёти ва тиббиёт хуқуқи

кафедраси тарихи

Кафедранинг тарихи 1920 йилда Туркистон Давлат университети таркибида тиббиёт факультетининг ташкил этилиши билан боғлиқ. Дастлабки йилларда кафедра курс тарзида умумий патология кафедраси (мудир – профессор В.В.Васильевский), гистология кафедраси (мудир – профессор Е.М.Шляхтин) таркибида бўлган. Кафедра бир хонада жойлашган бўлиб, суд тиббиёти бўйича ўқув машғулотлари суд тиббиёти соҳисада мутахассис бўлмаган юқорида қайд этилган кафедралар ходимлари томонидан ўтказилган.

 Ильин Александр Степанович (1854-1932) – тиббиёт фанлари доктори, профессор. 1922-1928 йилларда кафедрага раҳбарлик қилган.

1882 йилда Петербург ҳарбий академиясининг тиббиёт факультетини тугатган. Рус-япон уруши қатнашчиси. А.С.Ильин кафедра фаолиятини йўлга қўйишда катта хизмат қилган. У кафедра музейига асос солган, университет тиббиёт факультети фундаментал кутубхонасининг асосчиларидан биридир. Профессор А.С.Ильин раҳбарлигида 2 докторлик ва 5 номзодлик диссертациялари ҳимоя қилинган.

1922 йилда кафедра мудири этиб сайланган ва кафедра фаолияти анча жонланган. Кафедрага қўшимча хоналар берилиб, уларда лаборатория ташкил этилган. Шаҳар касалхонаси ҳудудидаги собиқ бутхона биносида морг жиҳозланиб, унда мурдалар суд-тиббий экспертизаси ўтказилган. Кафедрадаги ўқув жараёнига суд-тиббий эксперт В.С.Елкин ҳамда нормал анатомия кафедраси профессори, Тошкент ҳарбий окуруги суд-тиббий врачи С.Э.Циммерман жалб қилинган. Кафедрада педагогик жараён амалий фаолият билан бирга олиб борилган. Айни шу йилларда кафедра музейига асос солинган.

А.С.Ильин томонидан суд-тиббий экспертиза хизмати учун мутахассисларни тайёрлашга катта эътибор берилган. Хусусан, кафедрада Ю.А.Блиновский, А.М.Геллер, М.Г.Ицкина, Н.Ф.Колосова, М.А.Старцева, М.Н.Скоробогатова, И.П.Алексеев, М.Звирин каби врачлар суд-тиббий экспертиза бўйича ихтисос тайёргарлигидан ўтган. 1928 йилда кафедрада тайёрланган 6 врач – суд-тиббий экспертлар жойларда (Андижон, Самарқанд, Фарғона, Хўжанд, Термиз шаҳарларида) суд-тиббий экспертиза хизматини ташкил эта бошлаган.

Марковин Иван Васильевич (1878-1946) – тиббиёт фанлари доктори, профессор, хизмат кўрсатган фан арбоби. 1928-1946 йилларда кафедра мудири бўлган.

1908 йилда Москва университетининг тиббиёт факультетини тугаллаган. Биринчи жаҳон уруши қатнашчиси. 1923 йилда “Меконийнинг морфологик таркиби ва унинг суд-тиббий аҳамияти” мавзусида диссертация ёқлаган. 1936 йилда илмий ишлар мажмуи учун тиббиёт фанлари доктори илмий даражаси берилган. Республика суд-тиббий экспертиза кабинетининг асосчиси. Қатор йиллар давомида Соғлиқни сақлаш вазирлигининг бош суд-тиббий эксперти, уруш йилларида эса Республика Ҳарбий трибуналининг бош тиббиёт эксперти бўлган. И.В.Марковин Тошкент юридик институтида суд тиббиёти курсини ҳам олиб борган. И.В.Марковин кўплаб илмий ишлар муаллифи, унинг раҳбарлигида бир номзодлик диссертацияси ҳимоя қилинган.

1928 йилда кафедра мудири лавозимига профессор И.В.Марковин сайланган ва у 1946 йилгача ушбу лавозимда ишлаган. Кафедра қошидаги суд-тиббий лаборатория фаолияти анча кенгайтирилган. Лабораторияга фармация магистри В.И.Шебликин раҳбарлик қилган, суд-кимёвий экспертизалар В.Л.Пижова, суд-биологик экспертизалар эса М.С.Калязина томонидан хам ўтказилган. Мазкур лаборатория Ўзбекистондан ташқари, Ўрта Осиёнинг бошқа республикалари суд-тергов идораларига хизмат қилган. И.В.Марковин кафедра музейи фондини бойитишга катта эътибор берган. Кейинчалик ушбу музейда 1500 дан ортиқ экспонатлар, асосан макропрепаратлар бўлган. Талабалар тирик шахслар ва мурдалар суд-тиббий экспертизаларида қатнашган.

1928 йилда кафедрада профессор И.В.Марковиндан ташқари катта ассистент А.С.Ильин, ўқитувчилар С.Э.Циммерман, В.И.Щебликин, Ю.А.Блиновский ва бошқалар ишлаган. Ўқув жараёни маъруза, семинар ва амалий машғулотлардан таркиб топган.

1935 йилда кафедра ассистентлари лавозимида Н.Ф.Колосова, Ю.Ф.Монковская, Б.В.Матвеев ва О.Г.Маслова ишлай бошлаган.

1940 йилда кафедра 8 хонадан иборат алоҳида бинога кўчирилган. Бу даврда А.У.Гафуров, Д.А.Мухин, С.А.Жангалиева, А.В.Бешкаровлар суд-тиббий экспертиза бўйича ихтисослаштириш тайёргарлигидан ўтган.

Иккинчи жаҳон уруши даврида кафедранинг айрим ходимлари фронтга мобилизация қилинганлиги сабабли кафедрага янги ходимлар – С.А.Жангалиева, Морозова (Москвадан), Л.Л.Сотникова (Харьковдан), Е.М.Зерницкая (Ленинграддан) таклиф қилинган.

Урушдан кейинги дастлабки йилларда айрим ходимларнинг реэвакуацияси сабабли кафедрани мутахассислар билан таъминлаш масаласи вужудга келган. Бу даврда кафедрада Ю.Ф.Монковская, В.И.Щебликин, армия сафидан демобилизация қилинган Л.В.Шифрис ишлаган. Кафедра қошидаги аспирантурага уруш қатнашчилари Т.Қ.Қушоқов ва А.Р.Раҳимовлар қабул қилинган.

Кафедра ходимлари томонидан қайта, асосан учинчи инстанция экспертизалари ўтказилган. Улар кўп ҳолатларда жойларга борган ҳолда мураккаб суд-тиббий экспертизаларни ўтказган.

Профессор И.В.Марковин томонидан ва унинг раҳбарлигида кафедрада ашёвий далиллар, меконий, юрак ва перикарднинг механик жароҳатлари, туғма нуқсонлар ва бошқа мавзулар бўйича илмий изланишлар олиб борилган.

Колосова Нина Федоровна (1902-1969) – тиббиёт фанлари номзоди, доцент, хизмат кўрсатган врач. 1946-1953 йилларда кафедрага раҳбарлик қилган.

1927 йилда Ўрта Осиё Давлат университетининг тиббиёт факультетини тугатган. 1945 йилда “Қўл-оёқлар туғма нуқсонларининг суд-тиббий аҳамияти” мавзусида номзодлик диссертациясини ёқлаган. Қатор йиллар давомида Н.Ф.Колосова Тошкент юридик институтида суд тиббиёти курсини ҳам олиб борган. У томонидан 1939 йилда тайёрланган “Мурда текширувларини ўтказиш ва протоколларни расмийлаштириш бўйича қисқа қўлланма” суд-тиббий экспертиза амалиётини такомиллаштиришда муҳим аҳамиятга эга бўлган. Икки йил давомида Соғлиқни сақлаш вазирлигининг бош суд-тиббий эксперти лавозимида ишлаган.

1946-1953 йилларда кафедрага профессор И.В.Марковиннинг шогирди доцент Н.Ф.Колосова раҳбарлик қилган. Н.Ф.Колосованинг илмий фаолияти асосан туғма нуқсонларнинг суд-тиббий аҳамиятини ўрганишга бағишланган. Ушбу даврда кафедрада суд-тиббий экспертиза бўйича Л.М.Некрасова, Л.Г.Кириллова, М.Тувман, Е.Т.Шишкова, С.Д.Бляхман, С.М.Рубинов, Л.М.Беленькая, Саричев, Е.С.Пригожин каби мутахассислар тайёрланган.

Шаҳобиддинов Сирожиддин Шаҳобиддинович (1920-1978) – тиббиёт фанлари доктори. 1953-1963 йилларда кафедрага раҳбарлик қилган.

1942 йилда Тошкент Давлат тиббиёт институтини тугатган. 1946 йилда “Простата бези иннервациясининг ёш билан боғлиқ хусусиятлари” мавзусида номзодлик, 1973 йилда “ Пушти горчак билан заҳарланишда ҳайвонлардаги морфологик ва айрим функционал ўзгаришлар” мавзусида докторлик диссертацияларини ёқлаган. 1951-1953 йилларда институтнинг анатомия кафедраси мудири бўлган. 1953-1963 йилларда бир пайтнинг ўзида Соғлиқни сақлаш вазирлигининг суд-тиббий экспертиза Бош бюроси бошлиғи, вазирликнинг бош суд-тиббий эксперти лавозимида ишлаган.

1953-1963 йиллар даврида суд тиббиёти кафедрасига доцент С.Ш.Шаҳобиддинов раҳбарлик қилган. Бу даврда илмий тадқиқотлар асосан таркибида алкалоид сақловчи ўсимликларнинг токсикологияси мавзусига бағишланган. С.Ш.Шаҳобиддинов кафедранинг моддий техник базасини мустаҳкамлаш ва унинг суд-тиббий экспертиза муассасалари билан алоқасини яхшилашга катта эътибор берган.

Эйдлин Лазарь Маркович (1898-1978) – тиббиёт фанлари доктори, профессор. Кафедрага 1963-1966 йилларда раҳбарлик қилган.

1924 йилда Томск университетининг тиббиёт факультетини тугатган. 1937 йилда илмий ишлар мажмуи учун тиббиёт фанлари доктори илмий даражаси берилган. Суд тиббиётининг долзарб масалаларига бағишланган 80 дан ортиқ илмий ишлар муаллифи. Хусусан, 1965 йилда унинг “Ўқ отар жароҳатлар” монографиясининг 3-нашри чиқарилган. Профессор Л.М.Эйдлин раҳбарлигида 1 докторлик ва 4 номзодлик диссертациялари ҳимоя қилинган.

1963-1966 йилларда кафедрага профессор Л.М.Эйдлин раҳбарлик қилган. Ушбу даврда кафедра ассистентлари бўлиб И.Г.Шафеев, Б.В.Матвеев, Т.Қ.Қушоков, А.Р.Раҳимов, Ц.С.Нодель, О.П.Кан ишлаганлар. Профессор Л.М.Эйдлиннинг илмий изланишлари асосан ўқ отар жароҳатлар ва ашёвий далилларнинг суд-тиббий экспертизаси масалаларига бағишланган. Кейинчалик профессор Л.М.Эйдлин раҳбарлигида В.А.Акбаров, Л.И.Казанцев номзодлик диссертацияларини ҳимоя қилганлар.

Раҳимов Анвар Раҳимович (1923 – 1990) – тиббиёт фанлари номзоди, доцент. 1966-1971 йилларда кафедрага раҳбарлик қилган.

1944 йилда Тошкент Давлат тиббиёт институтини тугатган. Иккинчи жаҳон уруши қатнашчиси. 1966 йилда “Нолетал автомобиль жароҳатлар суд-тиббий экспертизаси материаллари” мавзусида номзодлик диссертациясини ёқлаган. Транспорт травмаси ҳолларида суд-тиббий экспертиза масалаларига бағишланган кўплаб илмий ишлар муаллифи.1966-1971 йилларда кафедра мудири лавозимида доцент А.Р.Раҳимов ишлаган. Ундан ташқари кафедрада ассистентлар В.А.Акбаров, Э.А.Собчак, Ғ.М.Бекмуҳамедов,Т.Ғ.Ғуломов, Қ.Назарбеков, Ж.Маҳкамов, В.Ф.Смирнов, Ю.С.Браунерг фаолият кўрсатган. 1970 йилда кафедрага стажер-тадқиқотчи сифатида Р.А.Акчурина (Р.А.Исаева), Б.А.Содиқов, Ш.Р.Исмоилова ишга кабул килинган. Доцент А.Р.Раҳимов нолетал автомобил травмаси, ассистент В.А.Акбаров кўкрак кафаси ёпиқ жароҳатлари мавзусида илмий ишлар олиб борган.

 Тўлаганов Позил Жўраевич (1924-1998) – тиббиёт фанлари доктори, профессор. 1971-1976 йилларда кафедрага раҳбарлик қилган.

Иккинчи жаҳон уруши қатнашчиси. 1952 йилда Тошкент Давлат тиббиёт институтини тугаллаган ва институтнинг патологик анатомия кафедрасида аспирантурада қолдирилган. 1956 йилда – номзодлик, 1970 -йилда “Кичик ёшдаги болаларда ичак касалликлари билан боғлиқ токсикозларда ички аъзолар ва бош миядаги патолого-анатомик ўзгаришлар” мавзусида докторлик диссертацияларини ёқлаган.

1957 йилда Андижон тиббиёт институтида патологик анатомия кафедрасини ташкил этиб, 1965 йилгача ушбу кафедрага мудирлик қилган. 1965-1971 йилларда дастлаб Тошкент Давлат тиббиёт институтининг марказий илмий-тадқиқот лабораторияси бўлими мудири, кейинчалик институтнинг патологик анатомия кафедрасига раҳбарлик қилган. 1976-1988 йилларда Тошкент врачлар малакасини ошириш институти патологик анатомия кафедраси мудири бўлиб ишлаган. Кейинчалик Биринчи Тошкент тиббиёт институтининг патологик анатомия кафедрасида профессор-маслаҳатчи бўлиб ишлаган.

П.Ж.Тўлаганов 5 монография, қатор ўқув қўлланмалар, рисолалар, 120 дан ортиқ илмий ишлар муаллифи. Унинг раҳбарлигида тиббиётнинг турли соҳалари бўйича 20 докторлик, номзодлик диссертациялари ҳимоя қилинган.

1971-1976 йилларда кафедра мудири бўлиб профессор П.Ж.Тўлаганов ишлаган. Бу даврда кафедрада илмий ишлар жонланган. Жумладан, тиббиётнинг бошқа соҳалари вакиллари билан алоқани мустаҳкамлашга эътибор қаратилган. Мазкур даврда кафедрада ассистентлар А.А.Йўлдошев, Г.М.Бекмуҳамедов, Ш.И.Исмоилова фаолият кўрсатган. Р.А.Исаева, Б.А.Содиқов, З.А.Ғиёсов, Ш.Й.Бекназаров, Х.А.Нодиров, Л.А.Ким – аспирант, стажёр-тадқиқотчи бўлган, уларнинг айримлари кейинчалик кафедрада ассистент, доцент лавозимларида ишлашган.

Кафедрада илмий тадқиқотлар заҳарли химикатлар токсикологияси, нозўраки ўлим, янги туғилган чақалоқлар мурдаларининг суд-тиббий экспертизаси ва бошқа йўналишлар бўйича ўтказилган. Профессор П.Ж.Тўлаганов раҳбарлигида З.А.Ғиёсов, Р.А.Исаева, Ш.Й.Бекназаров номзодлик диссертацияларини ҳимоя қилган. Булардан ташқари профессор П.Ж.Тўлаганов тиббиётнинг бошка соҳалари – патологик анатомия, акушерлик-гинекология, стоматология бўйича диссертацияларга раҳбарлик қилган.

Жалолов Жалил Жалолович (1932-2012) – тиббиёт фанлари доктори, профессор. 1976-2003 йилларда кафедрага раҳбарлик қилган.

1955 йилда Самарқанд Давлат тиббиёт институтини тугаллаган ва институтнинг тери ва таносил касалликлари кафедрасида клиник ординатурага қолдирилган. 1957-1967 йиллар Самарқанд вилояти суд тиббий экспертиза бюросида суд тиббий эксперт, бўлим бошлиғи лавозимида ишлаган. 1968-1975 йиллар Самарқанд Давлат тиббиёт институтининг суд тиббиёти кафедраси ассистенти, катта ўқитувчиси бўлиб ишлаган. 1975 йилда Тошкент Давлат тиббиёт институтининг суд тиббиёти кафедраси доценти, 1976 йилдан 2003 йилгача суд тиббиёти кафедраси мудири, кейинчалик шу кафедра профессори лавозимида ишлаган.

1967 йилда “Сперма ва унинг доғларини суд тиббиётига оид текширишнинг янги имкониятлари” мавзусидаги номзодлик ва 1982 йилда “Гемоглобин, холин, спермин и нордон фосфатазани хроматография усулида суд тиббиёти мақсадида текшириш” мавзусидаги докторлик диссертацияларини ёқлаган.

Профессор Ж.Ж.Жалолов 300 ортиқ илмий ишлар, 1 дарслик, 4 монография, 50 яқин ихтиро ва рационализаторлик гувоҳномалари, 20 ортиқ услубий-амалий қўлланмалар муаллифи. Унинг раҳбарлигида 1 та докторлик ва 10 номзодлик диссертациялари ҳимоя қилинди.

1976 йилдан 2003 йилга қадар кафедрага профессор Ж.Ж.Жалолов раҳбарлик қилган. Бу даврда кафедранинг базасини мустаҳкамлашга эътибор қаратилиб, 1993 йилда собик 2-ТошМИ клиникалари ҳудудида кафедранинг базаси бўлиб хизмат қилувчи Бош бюро, кейинчалик Тошкент шаҳар суд-тиббий экспертиза бюросининг филиали ташкил қилинган. Мазкур филиалда суд-тиббий амбулатория, морфологик бўлим ҳамда суд-биологик лабораториялар фаолият кўрсатиб, талабалар учун амалий ўқув машғулотлари бевосита ушбу тузилмаларда суд-тиббий экспертизалар ўтказиш билан бирга олиб борилган.

Мазкур даврнинг турли йилларида кафедрада доцентлар –А.А.Йўлдошев, Р.А.Исаева, Ш.Й.Бекназаров, Б.С.Абдуллаев, Б.А.Ешмуратов, А.Ш.Айдарқулов, И.И.Баҳриев, катта ўқитувчилар – В.Д.Цой, А.С.Содиқов, ассистентлар – Б.А.Содиқов, М.А.Раҳимов, С.Алимов, Т.Ғ.Ғаниев, Э.Х.Жуманиязов, Ф.Н.Лочинов, Ў.Рўзиев ишлаган.

Кафедрада асосан турли ашёвий далилларни текшириш мавзуларига бағишланган илмий тадқиқотлар олиб борилган. Профессор Ж.Ж.Жалолов раҳбарлигида З.А.Ғиёсов – докторлик, Б.С.Абдуллаев, А.Ш.Айдарқулов, Б.А.Ешмуратов, А.Т.Кучкинов, С.Н.Ибадуллаев, И.И.Баҳриев, Ф.Н.Лочинов, Э.Х.Жуманиёзов, Т.Ж.Аҳмедов, М.А.Ҳасанова – номзодлик диссертация-ларини ҳимоя қилганлар.

Ғиёсов Зайниддин Асомиддинович (1950 й.т.) – тиббиёт фанлари доктори, профессор. Кафедрага 2003-2012 йилларда раҳбарлик қилган.

1973 йилда Тошкент Давлат тиббиёт институтини тугаллаган. 1973-1979 йилларда институтнинг суд тиббиёти кафедрасида аспирант, ассистент бўлган. 1993-2003 йилларда ушбу кафедра доценти, профессори бўлиб ишлаган.

1977 йилда “Ногаҳон юрак ўлимининг айрим турларида аутоиммун ўзгаришларнинг аҳамияти” мавзусида, 1995 йилда “Ўзбекистонда болалар ўлими сабабларининг суд-тиббий тавсифи” мавзусида докторлик диссертацияларини ҳимоя қилган.

1984-2012 йилларда Соғлиқни сақлаш вазирлиги суд-тиббий экспертиза Бош бюроси бошлиғи, вазирликнинг бош суд-тиббий эксперти бўлиб ишлаган. 1993 йилда Тошкент врачлар малакасини ошириш институтида суд тиббиёти курсини ташкил қилган ва айни пайтгача ушбу курснинг профессори.

З.А.Ғиёсов  4 дарслик, 4 монография, 8 амалий, ўқув қўлланмалар, кўплаб илмий ишлар муаллифи. Унинг раҳбарлигида 2 докторлик, 8 номзодлик диссертациялари ҳимоя қилинган.2003-2012 йилларда кафедрага профессор З.А.Ғиёсов раҳбарлик қилган. Олий тиббий таълим тизимига янги – “Врач фаолиятининг ҳуқуқий асослари” фани киритилиши сабабли 2003 йилдан бошлаб кафедра “Суд тиббиёти ва тиббиёт ҳуқуқи кафедраси” деб номлана бошлаган. 2005 йилда икки тиббиёт институти негизида Тошкент тиббиёт академияси ташкил этилиб, ягона кафедра фаолият кўрсата бошлаган.

Бу даврда кафедрада профессор Ж.Ж.Жалолов, доцентлар Ш.Ю.Бекназаров, Р.А.Исаева, И.И.Баҳриев, катта ўқитувчи А.С.Содиқов, ассистентлар Э.Х.Жуманиёзов, Т.Ж.Аҳмедов, З.О.Улуғов, Б.Т.Ёқубов, Ж.Ш.Бекназаров, Т.Р.Каримов, Б.А.Абдукаримов ишлаган.

Кафедрада илмий тадқиқотлар ашёвий далилларни текшириш, нозўраки ўлим, транспорт травмаси, ўз-ўзини ўлдириш, тиббий фаолиятнинг ҳуқуқий масалалари мавзуларида олиб борилган. Профессор З.А.Ғиёсов раҳбарлигида С.И.Индиаминов ва Ш.Э.Исломов докторлик, Ҳ.Р.Ҳайдаров, Б.Т.Холматова, О.И.Исмоилов, Қ.А.Махсумхонов, З.Б.Холматов, Ф.Ғ.Ғаниев, Р.Д.Ёқубжонов, Г.Б.Шодиев номзодлик диссертацияларини ҳимоя қилган.

2012 йилдан хозирги кунга қадар кафедрага доцент И.И.Баҳриев раҳбарлик қилиб келмоқда.

Бахриев Иброҳим Исомадинович (1965 й.т.) – тиббиёт фанлари номзоди, доцент. 2012 йилдан кафедра мудири.

1988 йилда Самарқанд Давлат тиббиёт институтини тамомлаган. 1988-1991 йилларда – институтнинг клиник педиатрия кафедраси ассистенти. 1992-1995 йилларда – Иккинчи Тошкент Давлат тиббиёт институти суд тиббиёти кафедраси аспиранти. 1995-2012 йилларда ушбу кафедра ассистенти, доценти лавозимларида ишлаган.

1997 йилда “Айрим бўшлиқ суюқликларида гаптоглобинни суд-тиббий мақсадда текшириш” мавзусида номзодлик диссертациясини ҳимоя қилган.

И.И.Баҳриев 5 ўқув қўлланма ва услубий тавсиялар, 50 ортиқ илмий мақола ва тезислар муаллифидир. Унинг раҳбарлигида 8 магистрлик диссертациялари ҳимоя қилинган.

Кафедрада профессор З.А.Ғиёсов, доцентлар Ш.Ю.Бекназаров, Э.Х.Жуманиёзов, катта ўқитувчи, т.ф.н. М.А.Ҳасанова, ассистентлар: т.ф.н. Т.Ж.Аҳмедов, т.ф.н. Р.З.Хикматуллаев, С.А.Хакимов, Н.Х.Аҳмедова ва С.Б.Султанов фаолият кўрсатишаяпти.

Кафедрада илмий ишлар асосан ашёвий далилларни текшириш, нозўраки ўлим, ўз-ўзини ўлдириш, тиббий фаолиятнинг ҳуқуқий масалалари мавзуларида олиб борилмоқда.